وسعت کهشکانها و نظم حیرت انگیز آنها
جهانی که در پیش چشمان ما مجموعه ای از موجودات خرد و ناچیز مینماید در حقیقت چنان عظیم و مهیبند که گسترۀ آنها از تصور عادی ما خارج است. توجه به بزرگی جهان کهکشانها و ساماندهی دقیق میان آنها هر انسان خردمند و بیدار دلی را به تأمل وا میدارد.
وسعت کهشکانها و نظم حیرت انگیز آنها
كلمة «سماء» در لغت از ریشۀ «سمو» به معنای «بلند» و «برافراشته است و از این رو به سقف خانه نیز کلمه «سماء» اطلاق میشود در قرآن کریم این کلمه ۳۱۳ بار به صورت مفرد و جمع و در معانی مختلفی از جمله پوشش متراکم هوا در اطراف زمین، کرات آسمانی و آنچه محیط بر همۀ کرات آسمانی است - به کار رفته است. نخستین نکته ای که در مطالعه آسمان قابل تأمل ،است، وسعت حیرت انگیز و مافوق تصور آن میباشد در هر کهکشان ستارگان بی شماری وجود دارد. قطر کهکشان ما که منظومه شمسی در آن قرار دارد یک صد هزار سال نوری است و خورشید با سرعت فوق العاده ای که دارد ۳۵۰ میلیون سال طول میکشد که یک دور گرد این کهکشان بچرخد.
طبق آخرین تحقیقات دانشمندان حداقل یک میلیارد کهکشان در عالم وجود دارد و تنها در کهکشان ما یک صد میلیارد ستاره وجود دارد. در جهان هستی ستاره های بیشماری وجود دارند که شاید در وهله اول فاصله آنها برای ما مشخص نباشد فکر میکنید فاصله نزدیکترین ستاره بعد از خورشید با ما چه قدر است؟ اگر وسیله ای داشته باشیم که با سرعت ۳۰۰۰۰۰ کیلومتر در ثانیه حرکت کند، حدود ۴ سال طول میکشد تا به اولین ستار بعد از خورشید برسیم دانشمندان از این فاصله تحت عنوان سال «نوری یاد میکنند؛ نور با سرعت ۳۰۰۰ کیلومتر در ثانیه حرکت میکند و با این محاسبه نور نزدیک ترین ستاره حدود ۴ سال طول میکشد تا به ما برسد. این فاصله در مورد کهکشان «المرئه المسلسله» که نزدیکترین کهکشان به ،ماست هشتصد هزار سال نوری است کلیه ستارگان با سرعت زیادی در مسیرهای مختلف در حال حرکت هستند سرعت حرکت آنها از حداقل ده کیلومتر در ثانیه شروع میشود و به سیصد یا چهارصد کیلومتر و یا حتی به سه هزار کیلومتر در ثانیه نیز میرسد انسان با تفکر و دقت در کهکشانها و دیگر پدیدههای جهان به نظم و به هم پیوستگی اجزای آن پی میبرد در آن حال مییابد که چنین وسعت و در عین حال نظم و هماهنگی ،شگفتی نمیتواند خود به خود و به گونه ای تصادفی رخ داده باشد.
بدین ترتیب عقل به وجود صانعی اقرار میکند که از هر گونه نادانی و ناتوانی به دور است و تکیه گاه تمام این مخلوقات است
امام صادق علیه السلام خطاب به شخصی زندیق میفرمایند:
آیا چنن نیست که خورشید ماه و شب و روز به نرمی در مدار خود در رفت و آمدند و دچار اشتباه نیز نمیشوند به درستی که آنها ناگزیرند این نظم را تبعیت کنند و این گونه در حرکت باشند و جز در مکان خودشان نمیتوانند در مکان دیگری قرار بگیرند؛ و اگر قادر بر این کار بودند چرا باز میگردند و چرا روز شب و شب روز نمیگردد به خدا قسم که آنها ناگزیرند بر این نظم باقی بمانند و کسی که آنها را برآن ناگزیر ساخته است بزرگتر و حکیم تر از آنهاست.» امام رضاه خطاب به شخصی که از وی پرسید چه دلیلی بر وجود خداوندهست؟
پس از اشاره به آیات ،انفسی فرمود:
مَعَ مَا أَرَى مِنْ دَوَرَانِ الْفَلَكِ بِقُدْرَتِهِ وَإِنْشَاءِ السَّحَابِ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحَ وَتَجْرَى الشَّمْسِ وَالْقَمَرِ وَالنُّجُومِ وَغَيْرِ ذَلِكَ مِنَ الْآيَاتِ الْعَجِيبَاتِ الْمُبَيِّنَاتِ علِمْتُ أَنَّ لِهَذَا مُقَدِّراً وَمُنْشِئَاً».
علاوه بر این وقتی گردش فلک با قدرتش و ایجاد ابرها و چرخش بادها و حرکت خورشید و ماه ستارگان و دیگر نشانه های شگفت انگیز روشنگر را میبینم میفهمم که برای آنها تقدیر کننده و ایجاد کننده ای وجود دارد. معلق بودن کرات آسمانی در فضا بدون ستون و کنترل آنها به وسیله قوه جاذبه که قرآن از آن به ستون نامریی تعبیر کرده است عنوان درس دیگری از درسهای توحید و خداشناسی از نگاه قرآن است که در دو آیه به آن اشاره شده است :
اللهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا».
این آیات پرده از یک حقیقت علمی برداشته که در زمان نزول آنها بر کسی آشکار نبود؛ زیرا در آن زمان هیئت بطلمیوسی بر محافل علمی جهان و بر افکار مردم حکومت میکرد و طبق آن اسمانها به صورت کرانی تو در تو همانند طبقات پیاز تفسیر میشدند و طبعاً براساس این ،بینش هیچ کدام معلق و بیستون نبودند بلکه هر کدام بر دیگری تکیه داشت اما حدود هزار سال بعد از نزول این آیات دانش بشر بدین جا رسید که افلاک پوست پیازی به کلی موهوم است و آنچه واقعیت دارد این است که کرات ،آسمانی هر کدام در مدار و جایگاه خود معلق و ثابت اند بی آن که تکیه گاهی داشته باشند و تنها چیزی که آنها را در جای خود ثابت نگه میدارد تعادل قوة جاذبه و دافعه است که یکی ارتباط با جرم این کرات دارد و دیگری مربوط به حرکت آن هاست این تعادل جاذبه و دافعه به صورت یک ستون ،نامریی کرات آسمانی را در جای خود نگه داشته است.
امام علی علیه السلام با اشاره به این گونه شگفتیها و عظمت وصف ناپذیر در مقام نیایش، خطاب به پدید آورنده توانا و حکیم آن می فرماید:
سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ مَا نَرَى مِنْ خَلْقِكَ وَمَا أَصْغَرَ كُلَّ عَلِيمَةٍ فِي جَنَّبٍ تدريكَ وَمَا أَهْوَلَ مَا تَرَى مِنْ مَلَكُولِكَ وَمَا أَحْذَرَ ذَلِكَ فِيهَا غَابَ عَنَّا مِنْ سلطانك
منزهی توا چه بزرگ است آنچه از آفریدمهایت میبینیم و چه کوچک است هر چیز بزرگی در کنار قدرت توا و چه دهشت زاست آنچه از ملکوت تو میبینیم و چه حقیرند اینها در برابر آنچه از سلطنت بر ما نهان است.
