یکی دیگر از فواید آگاهی از اعتقادات ،تقویت ایمان و انگیزه بیشتر برای انجام عمل صالح است.
وقتی فردی به وجود خداوند یقین پیدا نکرده با در مسایل نبوت شبهاتی دارد،کمتر رغبت به انجام دستورات دین دارد. بحث در مورد عقاید دینی انسان را در مقابل هجمه های فکری حفظ کرده ، انگیزه لازم را برای عمل به اوامر الاهی در او ایجاد میکند. به خصوص در عصر ارتباطات که انواع شبهات اعتقادی و اخلاقی به فضای فکری جامعه سرازیر شده است. این مسئله اهمیت بیشتری پیدا می کند تا مردم از گردبادهای شبهات اعتقادی محفوظ بمانند و راه بندگی را به خوبی بپیمایند. هر چند این امر بخشی از راه است و ممکن است فرد با وجود حل مسایل اعتقادی باز هم در مقام عمل دچار مشکل باشد، ولی این آرامش دل در پرتو تحکیم باورها، زمینه افزایش ایمان و انجام اعمال صالح را فراهم می کند. این مسئله بویژه در برخی از راههای شناخت معارف چون راه فطرت اهمیت بیشتری پیدا میکند که در درسهای بعد به این روش اشاره خواهد شد.
از امام رضا علیه السلام سؤال میشود که چرا خداوند به توحید امر فرموده است. توجه
کنید که ایشان چگونه پاسخ داده اند:
لِعِلَلٍ كَثِيرَةٍ مِنْهَا أَنَّ مَنْ لَمْ يُقِرُّ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَجْتَنِبُ مَعَاصِبَهُ وَلَمْ يَنْتَهِ عَنِ ارْتِكَابِ الْكَبَائِرِ وَلَمْ يُرَاقِبْ أَحَداً فِيمَا يَشْتَهِي وَيَسْتَلِلُّ مِنَ الْفَسَاءِ وَالظُّلْم»
وجوب اعتقاد به خدا و پیامبر و پیام های او علل بسیاری دارد، از جمله آنها این
که اگر کسی اعتقاد به خدا نداشته باشد از نافرمانی های او اجتناب نمی کند و از ارتکاب گناهان و کارهای ناشایسته بزرگ خودداری نمی نماید و در فساد و ظلمی که دلخواه اوست هیچ کس را مراقب خود نمی بیند.
همچنین باور به برخی صفات خداوند زمینه ساز رشد اخلاقی بیشتر و هموار شدن مسیر بندگی بهتر است.
به عنوان نمونه، تا اعتقاد راسخ به قدرت لایزال الاهی و حکمت او نباشند فرد توکل واقعی نمی کند، یا اگر خدا را به صفت رحیمیت نشناسد تقاضای عفو و بخشش از گناهان، بی معنی می شود. اعتقاد حقیقی به مهربانی و محبت خاص خداوند به انسان ها، زمینه ساز جوشش و حرکت در درون آدمی و محبت به محبوب ترین موجود عالم می شود. چنین امری نقش فوق العاده ای در رشد شخصیت انسان دارد،بخصوص وقتی انسان بداند که با کوچکترین توجهی اقیانوس محبت الاهی به جوش می آید و با مهربانی هر چه تمام تر، بنده خود را که می کوشد تا مسیر واقعی زندگی خود را بیابد، به بهترین وجه مورد نوازش قرار میدهد
حق تعالی استقبال از بنده ای را که به سوی او بازگشته است. این گونه توصیف میکند.
خداوند بسیار توبه کنندگان و پاکی جویان را دوست می دارد.
پاسخگویی به سؤالات و زدودن شبهات
یکی از چالش های فکری و دغدغه های روانی که هر مؤمنی در دوره ای از زندگی خود به ویژه در عصر حاضر، با آن مواجه میشود شبهات اعتقادی است. بخش قابل توجهی از این شبهات در حقیقت ناشی از نا آشنایی با معارف دینی است.
بنابراین هر مؤمنی در صورت داشتن تصویری صحیح از معارف دینی در مواجهه با شبهات نه تنها دچار چالش روحی و روانی نمی شود. بلکه به شکل فعال با آن مواجه شده به مقابله درست با آن می پردازد.
آشنایی با معارف دین ضمن آن که برای خود یاد گیرنده مصونیت می آورد. شخص آگاه به معارف دینی را توانا میسازد تا به ابهامات و سؤالات کسانی که به چالش فکری دچار شده و با شبهات اعتقادی دست و پنجه نرم می کنند، پاسخ داده آنان را برای عبور از این بحران اعتقادی یاری رساند .
اهل بیت نیز در موارد زیادی ضمن بیان مسایل اعتقادی دلیل آن را هم تبیین کرده اند. با توجه به این واقعیت می توان در امر پاسخگویی به پرسش های دینی و اشکالات و شبهات منکران دین، با مراجعه به روایات ، نسبت به فراگیری علوم اعتقادی اهل البیت اهتمام ورزیده به پاسخگویی به سوالات پرداخت. از سوی دیگر یکی از بهترین راههای تقویت و گسترش عقلانیت برخورداری از راهنمایی ها و بهره گیری از دانش های عقلانیت گستر اهل بیت است.
با مروری کوتاه بر روایات مشخص میشود کسانی که به دفاع از حریم دین و پاسخگویی به شبهات اعتقادی می پردازند، در نزد معصومان جایگاه رفیعی دارند. در زیر به یکی از این موارد اشاره می شود.
جمعی در محضر امام هادی علیه السلام بودند. در این جمع بزرگانی از علویان و بنی هاشم حضور داشتند. در این هنگام مردی از فقهای شیعه که با یکی از دشمنان اهل بیت مناظره کرده و بر او غالب شده بود، وارد شد. حضرت او را بسیار احترام کردند و او را بر مسند و جایگاه خود نشاندند. یکی از بزرگان بنی هاشم عرض کرده ای فرزند رسول خدا چرا مردی غیر هاشمی را بر بزرگان بنی هاشم مقدم میدارید؟ حضرت فرمودند: آیا دوست دارید من به روش قرآن عمل کنم یا بر خلاف آن ؟ سپس حضرت به این آیه استناد کردند:
خداوند کسانی را که ایمان آورده اند و کسانی را که علم به آنها داده شده درجات عظیمی می بخشد.
و سپس فرمودند: خداوند راضی نشده که مؤمنان عالم را در ردیف مؤمنان غیر عالم بیاورد، بلکه آنان را به گونه ای خاص تکریم فرموده است. آنگاه افزودند: من این مرد را به این جهت مقدم داشتم که او در دفاع از حق و اثبات آن از آگاهی و توانایی کامل برخوردار است و هر کجا باشد می تواند حق را اثبات کند. در هم شکستن فلان ناصبی با ادله ای که خدایش تعلیم فرموده برای او از شرافت هر گونه نسبی بهتر است.
توانایی هدایت و ارشاد دیگران
هر چند بررسی و تحقیق عمیق درباره همه مسایل اعتقادی، بویژه مسایل فرعی برای همه افراد با دشواری هایی روبروست ولی با وجود این، فهم معارف اساسی دین و اصول اعتقادات برای همه در حد مورد نیاز لازم است. در هر صورت، برای آن که اقشار مختلف از زلال معارف دین بهرهمند شوند، لازم است عده ای این مباحث را عمیق تر بررسی کنند تا بتوانند به کمک دیگران بروند. طبیعی است کسانی که مطالعه نظام مند و عمیق تری نسبت به مساله ای دارند بهتر می توانند به تبیین معارف و هدایت و ارشاد آنان بپردازند. در کلمات اهل البیت این چنین عالمانی جایگاهی بس رفیع دارند. امیر المؤمنین علیه السلام در مورد افرادی که در مباحث دینی و اعتقادی به درجه ای رسیده اند که بر هدایت سایر مردم قدرتمند شده اند. می فرماید:
کسی از شیعیان ما که عالم به شریعت ما باشد و شیعیان ما را از ظلمت جهالت و نادانی خارج نماید و به نور علمی که به او بخشیده ایم هدایت کند، در حالی که بر سرش تاجی از نور است و بر اهل محشر میدرخشد در روز قیامت وارد می شود . پس آن عالم به بهشت میبرد هر کس را که به او عمل نیکی آموخت یا گره از دل
جاهل وی گشود یا شبهه و اشکال دینی او را پاسخ داد.
امام باقر نیز در این باره می فرماید:
دانشمندی که مردم از دانش او بهره میبرند از هفتاد هزار عابد برتر است.
همچنین آن حضرت فرمود:
عالم همچون کسی است که در تاریکی نوری به دست دارد و فضای اطراف را برای مردم روشن میکند .... و ظلمت و حیرت را از بین میبرد. پس هر کس در پرتو نور او از سرگردانی و تحیر و یا جهالت نجات یابد، او از آزاد شدگان از جهنم است.
