طرح یک سوال
در بحث گذشته به اینجا رسیدیم که ما همیشه صدای توحید و خداپرستی را از درون جان خود میشنویم و مخصوصاً در مشکلات و گرفتاریها، این آهنگ رساتر و قوی تر میشود و ما بی اختیار به یاد خدا می افتیم و از قدرت بی پایان و لطف و محبت او یاری می جوییم .
در اینجا ممکن است این سؤال پیش آید که این ندای درونی که نام آن را ندای فطرت میگذاریم ممکن است نتیجه تبلیغاتی باشد که در محیط اجتماع و در مکتب و مدرسه و از پدر و مادر شنیده ایم و این یک نوع عادت برای ما شده است.
جواب
پاسخ این اشکال با توجه به یک مقدمه کوتاه روشن میشود .
عادات و رسوم، چیزهای متغیر و ناپایدارند؛ یعنی ما نمیتوانیم عادت و رسمی را پیدا کنیم که در سراسر تاریخ بشر و در میان تمام اقوام یکسان باقی مانده باشد . مسایلی که امروز عادت و رسم میشود ممکن است فردا دگرگون گردد . به همین دلیل عادات و رسوم یک ملت ممکن است در میان ملتهای دیگر دیده نشود.
بنابر این، اگر مشاهده کنیم موضوعی در میان تمام اقوام و ملتها و در هر عصر و زمان بدون استثنا وجود داشته است، باید بدانیم یک ریشه فطری دارد و در درون بافت روح و جان انسان قرار گرفته است.
مثلاً، علاقه مادر به فرزند به طور قطع نمی تواند نتیجه یک تلقین و یا تبلیغ و یا عادت و رسم باشد؛ زیرا در هیچ قوم و ملتی و در هیچ عصر و زمانی نمیبینیم مادری نسبت به فرزند خود مهر نورزد.
البته ممکن است مادری بر اثر ناراحتی روانی، فرزند خود را از بین ببرد؛ و یا پدری در زمان جاهلیت دختر خود را بر اثر افکار غلط و خرافی زنده به گور کند؛ ولی اینها موارد بسیار نادر و استثناهای زودگذری هستند که به سرعت از میان رفته حالت اصلی یعنی عشق به فرزند خود را نشان می دهد.
با توجه به این مقدمه نگاهی به مسئله خداپرستی در میان انسانهای امروز و گذشته می افکنیم.
به علت کمی پیچیده گی لطفا بیشتر دقت فرمایید
الف - به گواهی دانشمندان جامعه شناس و مورخان بزرگ هیچ عصر و زمانی را نمی یابیم که مذهب و ایمان مذهبی در میان بشر وجود نداشته باشد، بلکه در هر عصر و زمان و در هر نقطه ای از دنیا، شکلی از مذهب وجود داشته است؛ و این خود یک دلیل روشنی است بر این که خدا پرستی از اعماق روح و فطرت انسان سرچشمه گرفته نه این که نتیجه تلقین و رسم و عادت باشد؛ زیرا اگر نتیجه رسم و عادت و تلقین
بود، نباید اینچنین عمومی و جاودانی باشد.
حتی قرائنی در دست داریم که نشان میدهد اقوامی که قبل از تاریخ زندگی میکردند آنها نیز دارای نوعی مذهب بوده اند دوران قبل از تاریخ را به زمانی میگوییم که هنوز خط اختراع نشده بود و انسان نمی توانست نوشته هایی از خود به یادگار بگذارد.
البته شک نیست که اقوام ابتدایی چون نمیتوانستند خدا را به عنوان یک وجود مافوق طبیعی بشناسند او را در لا به لای موجودات طبیعی جستجو میکردند و از موجودات طبیعت برای خود بت می ساختند؛ ولی انسان با پیشرفت فکری تدریجاً توانست حق را بیابد و چشم از بتها که موجودات مادی هستند برگیرد و در ورای این جهان مادی به قدرت بزرگ خداوند آشنا گردد.
ب - بعضی از روانشناسان بزرگ صریحاً میگویند که برای روح آدمی چهار بعد یا چهار حس اصلی وجود دارد:
- حس دانایی: که انسان را به دنبال علوم و دانشها می فرستد و روح او را تشنه فراگرفتن علم می کند؛ خواه این علم نفع مادی داشته باشد یا نه.
- حسن نیکی : که سرچشمه مسائل اخلاقی و انسانی در جهان بشریت است.
- حس زیبایی : که منشأ پیدایش شعر و ادبیات و هنر، به معنی واقعی است.
- حس مذهبی : که انسان را دعوت به شناسایی خدا و انجام فرمان او می کند.
و به این ترتیب مشاهده میکنیم که حس مذهبی یکی از احساسات ریشه دار و اصلی روح انسان است؛ یعنی هیچگاه از او جدا نبوده و هیچ گاه از او جدا نخواهد شد.
ج - در بحثهای آینده نیز ملاحظه خواهیم کرد که بیشتر مادیها و منکران خدا نیز به نوعی اعتراف به وجود خدا کرده اند، اگر چه از بردن نام او خودداری میکنند و نام طبیعت یا نامهای دیگر بر او می گذارند، ولی
صفاتی برای طبیعت قائل میشوند که شبیه صفات خدا است.
مثلاً، می گویند طبیعت اگر دو کلیه به انسان داده است برای این بوده که می دانسته ممکن است یکی از این کلیه ها از کار بیفتد و باید دیگری کار حیاتی آن را ادامه دهد و مانند این تعبیرات . آیا این موضوع با طبیعت بی شعور سازگار است یا این که اشاره به خداوندی است که علم و قدرتش بی پایان میباشد اگر چه نام او را طبیعت گذارده اند.
از آنچه در این بحث گفتیم چنین نتیجه میگیریم که :
عشق به خدا همیشه در جان ما بوده و خواهد بود.
ایمان به خدا، شعله جاویدانی است که قلب و روح ما را گرم می سازد. برای شناسایی خدا ما مجبور نیستیم راه های طولانی بپیماییم، سری به اعماق وجود خود می زنیم ایمان به او را در آنجا می یابیم.
قرآن مجید میگوید:
ما به انسان از رگ گردن او نزدیک تریم
